Yapı bitiş elemanı olarak çatılar, farklı yağış tipleri ile yapıda ilk temas noktasıdır. Sahip olduğu bu özellik sayesinde çatıların, yağış sularının toplanarak yapı ve yakın çevresi için kullanılmasında önemli bir yere sahip olduğu düşünülmektedir. Bu durum, yapı elemanlarının katkısı ile çözümlenmesi adına, azalan su kaynaklarına destek olunması bakımından önemli görülmektedir. Ancak, çatılara düşen yağış sularının hepsinin depolanması mümkün olmamaktadır. Bu alanlardan elde edilecek yağış suyu miktarı toplama havzasının genişliğine, çatı kaplama malzemelerinin özelliğine ve en önemlisi yağış miktarına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu kapsamda, bu çalışmada Safranbolu iklim verileri baz alınarak farklı çatı kaplama malzemelerinin yağış suyu toplanmasına etkisi incelenmekte ve azalan su kaynaklarına ekolojik olarak katkılarının değerlendirilmesi yapılmaktadır. Çalışmanın ekolojik olarak yapı malzemesi seçimine, yağış sularının toplanarak kullanılması gibi alanlara katkı sağlanması hedeflenmektedir.
İbrahim BEKTAŞ, Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
Ahmet Emre DİNÇER, Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
Özlem PARLAK BİÇER, Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
1. GİRİŞ
Sera gazları (CO2, CH4, N2O vb.) yeryüzünden yansıyan ışınları atmosferde tutarak sıcaklığın artmasına sebep olmaktadır. Atmosferde sera gazı miktarının artması daha fazla ısınmaya neden olarak iklimdeğişikliklerini ortaya çıkarmaktadır. Bu değişiklikle su döngüsünün önemli bir parçası olanyağışlarda düzensizlikler meydana gelerek bölgesel düzeyde rekor yağış ve kuraklıklar oluşmakta,dolayısıyla su kaynakları etkilenmektedir.
Su kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılabilmesi için artan su geçirimsiz yüzeylerdentoplanan yağış sularının kent atık su şebekesine verilmesi yerine, ilk elden değerlendirilmesi günümüz şartlarında sürdürülebilirlik açısından önemlidir. Bunun için en uygun yöntem ilk çağlardan berikullanıla gelen yağış sularının toplanarak yapı içerisinde kullanılmasıdır.
Yapıların çeşitli doğa olaylarından koruyucu örtüsü olarak çatılar, yağışlarla ilk ve yoğun temas noktasıdır. Özellikle sık yerleşmenin olduğu kentlerde neredeyse yağışların tamamı bu noktalaradüşmektedir. Bu yüzden artan tüketim ve azalan kaynaklar nedeniyle geri dönüşüme ve sürdürülebilirmimariye daha fazla önem verilmeye başlandığı çağımızda çatılardan yağış sularının toplanarakkullanılması ve değerlendirilmesi yaygınlaşmaktadır. Ancak çatı yüzeyine düşen yağış sularının %100 verim ile toplanarak kullanılması mümkün olamamaktadır [1]. Burada en önemli etken çatı kaplama malzemeleridir. Bu çalışma kapsamında Safranbolu’da belirlenen bir bölgede alan çalışması ile, temelolarak, çatı kaplama malzemelerinin yağış suyu toplanmasına etkisi incelenmektedir.
2. ÇATI KAPLAMA MALZEMELERİ
Yağış sularının temas ettiği kaplama malzemeleri üretildikleri hammaddeye göre değişik oranlarda suemme oranına sahiptir. Bu kaplama malzemeleri üretim durumlarına göre çeşitli boyutlarda imal edilmekte olup sızdırmaz özelliktedir. Kaplama malzemeleri boyut olarak farklı ideal eğimlerdekullanılmaktadır. Çatılarda kullanılan kaplama malzemelerini şöyle sıralanmaktadır [2];
Kil esaslı malzemeler
Çimento esaslı malzemeler
Metal esaslı malzemeler
Bitüm esaslı malzemeler
Polimer malzemeler
Cam Malzemeler
Doğal taş kaplamalar
Bitkisel malzemelerdir.
Yağış suyu toplamada düşünülmesi gereken en önemli nokta kaplama malzemesi seçimi olmalıdır.Kaplama malzemesi seçiminde malzemenin mimari tasarımla uyumlu olması, iklim koşullarına karşıdirenci, kullanım ömrü gibi etkenlerin yanında yağış suyu ile etkileşimi de dikkate alınmasıgerekmektedir. Zira çatı kaplama malzemeleri üretildikleri malzemelerin özelliklerinden dolayı yağışsularının toplanmasına doğrudan etki etmektedir. Bundan başka toplanacak yağış sularının kullanımamacı da bu duruma eklenmelidir. Her ne kadar arıtma sistemleri gelişmiş olsa da içme suyu olarakkullanılması amaçlanan durumlarda malzeme seçiminde özellikle bitüm esaslı malzemeler toksin özellik gösterebileceği için tercih edilmemelidir...
