Teknoloji farklılaştıkça araçlarımız da yöntemlerimiz de değişti. Bir zamanlar DOS ekranına yazdığım basit bir komutla projenin plandan ne kadar saptığını gördüğümde yaşadığım duygu, bugün yapay zekâyla verileri analiz ederken hissettiğimden farklı değil: “Her şeyin daha iyi olabileceği umudu.” Peki bu mümkün mü?.. Evet; çünkü en güzel günlerimiz “henüz kodlanmadı”...
Cem Kafadar / 1inşaat Danışmanlık Kurucusu / İnş. Müh. (İTÜ 1982-87)
1982’de İTÜ İnşaat Fakültesi’ne girdiğimi öğrenen mimar üst komşumuz, “bu teknoloji harikası alete iyi bak, mühendislik hayatında en büyük yardımcın olacak” diyerek elime ince uzun bir kutu tutuşturmuştu. Ben ne olduğunu anlayamadan içinden çıkan hesap cetvelinin parçalarını bir sihirbaz gibi kaydırarak trigonometrik, logaritmik ve diğer cebirsel hesaplamaları nasıl yapabileceğimi uzun uzun anlatmıştı. “Mühendislik büyüsü” diye bir şey varsa bu benim için o hesap cetveliyle tanıştığım andır.
Okula başladığımda hocalarımız, hesap makinaları çıktıktan sonra artık bu cetvellerin eskisi gibi kullanılmadığını söylediklerinde şaşırmıştım. Bugün İsviçre çakısına benzettiğim bu her hesabı yapabilen sihirli aletlerin yerini ne alabilirdi ki? Çok özellikli hesap makineleri... Ama onlar da henüz Türkiye’de satılmadıklarından, ancak yurtdışında yaşayan bir tanıdık kanalıyla temin edilebiliyordu. Casio FX 39’umu Hollanda’da çalışan bir aile dostumuz ocak ayı gibi getirmiş, Lineer Cebir’in iki vize sınavına dört işlem kapasiteli, tuşları takılan makinemle girmiştim. O günlerde problemin kendisinden çok, böyle tuhaf yokluklarla uğraşıyorduk. Teknolojiyle ilk tanışmam ve sonrasındaki uzun yolculuğumuz böyle başlamıştı.
İlk bilgisayarım: Moonlight
On sene sonra 1992’de şantiyemdeki ilk bilgisayarıma “ay ışığı” anlamına gelen “Moonlight” adını vermiştim. Arkadaşlarıma “siz onun her şeyi yapabildiğine bakmayın, onun güneşi benim, ekranında akan bilgiler ışığımı yansıtıyor” diyordum.
Yazıcıdan aldığım çıktılar ise Mike Oldfield’in o unutulmaz parçasında söylediği gibi “Moonlight Shadow”du. Makine yaklaşık 3-4 dakikada açılıyor, siyah bir DOS ekranında “C:/” yazısı beliriyordu. Bu ifadenin yanına LOTUS123 yazınca bugünkü Excel’e benzeyen basit bir tablonun ara yüzüyle karşılaşıyordum.Henüz Windows piyasaya çıkmamış, Quatro Pro adında meraklılarının bildiği bir ofis yazılımı vardı. Ama fiyatı, bizim ulaşabileceğimiz değerlerde değildi.
O günlerde uyumamak için çay bardağında Türk Kahvesi içerek her ay yüzün üzerinde taşeron hak edişi düzenliyordum. Bin sayfadan fazla tutan belgeleri hazırlamak neredeyse bir haftamı alıyordu. Lotus’ta farklı makrolar yazıp bu süreyi bir güne indirdiğimde hiçbir şey eskisi gibi olmayacak demiştim kendi kendime. Benim küçük ekranımda o gün gördüklerim, yaklaşmakta olan büyük bir devrimin ilk işaretleriydi. Kimsenin pek fark etmediği bilgisayarlarla gelen yeni bir aydınlanma çağı başlıyordu.
Bugün geriye bakıp düşündüğümde karşılaştığım en büyük zorluğun, yurt dışından temin ettiğim kitaplardan DOS, Lotus, Dbase öğrenip bu bilgilerle küçük program parçacıkları yazmak değil, kurduğum satın alma, planlama, hak ediş sistemlerinin şantiyede kullanılması konusunda üstlerimi ikna etme çabalarım olduğunu görüyorum. O yıllarda üniversitelerde bile bilgisayarlara şüpheyle yaklaşan bir yöneticiler kuşağı vardı. Bu gri kutular bir oyun aracı görülüyor, sahaya çıkmayıp onun başında bir şeyler yapmaya çalışanlara pek iyi gözle bakılmıyordu. Bir gün proje müdürü odasına çağırıp oyunları bu kadarı seviyorsan git evinde oyna, burası iş yeri dediğinde, “bir dakika” deyip, odamdaki çıktıları alıp masasına teker teker yayarak, onu konuşturmadan hak edişlerin bilgisayarla hazırlanmasının bize on kat zaman kazandıracağını anlatmıştım. Kafası karışmıştı ama ikna olmamıştı. “Bilgisayar hata yapar” demişti: “Taşeronların alacağı parayı o makineye bırakamam. Ben holdingdeki icra kuruluna bunu anlatamam. Sen hesap edeceksin.”
Beni bilgisayarın üzerinde bir güç olarak görmesi trajikomikti. İkna etmem, dört ay sürmüştü. Sonunda baktım olacak gibi değil, şöyle demiştim: “Size raporları hem kağıt kalemle hem bilgisayarla hazırlayacağım. Eğer sonuçlar aynıysa, ne olur artık bana güvenin.” O an, anladım ki, teknolojiyi bilmek yetmiyordu, asıl iş onu anlatıp, kabul ettirmekteydi.
Bugün dijital dönüşüme karşı da benzer direniş ve güvensizlikle karşılaşınca otuz sene önceki o mücadelemi hatırlıyorum. Aynı cümleler, farklı ağızlardan çıkıyor. Ama içerikleri benzer: “Bu teknolojiye güven olmaz. Hele ki yapay zekaya.”
İlginçtir, yeniliğin getirisi ne kadar büyürse karşı çıkanların sesleri de o kadar yükseliyor. Ama direnen kesim, artık bir şeyin farkında: Akıllı iş modellerine geçişi doğru kurgulayamazlarsa firmalarının ömrü uzun olmayacak. Silinip gidecekler. Şirketlerinin başına getirmeyi planladıkları çocukları, onları çağı yakalayamayıp geride kalmakla suçlayacaklar. Vizyonsuzlukları, tüm yaptıklarının üzerini örtecek.
Dijital Rönesans
Bugün geleneksel yöntemlerin yerini veri odaklı, otomatikleşmiş sistemlere bırakması, sektörde devrim niteliğinde değişiklikler yaratıyor. Projelerimize zaman ve para kazandırmak istiyorsak dijital dönüşüm üzerinde çok daha fazla kafa yormalı, şirket içindeki karşı çıkan sesleri pek de ciddiye almamalıyız. Hazır fırsatını yakalamışken onlarla yollarımızı ayırmalıyız. Bu yazımda inşaat sektöründe köklü değişiklikler yapma potansiyeli taşıyan beş teknolojinin öne çıkan noktalarını kısaca incelemek istiyorum. Anlatacaklarımın sektöre entegrasyonuyla ilgili Chatgpt, Gemini, Claude gibi sohbet robotlarından çok daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
1. Yapı Bilgi Modellemesi (BIM): Dijital İnşaatın Omurgası
BIM, projelerin üç boyutlu dijital modellerini oluşturarak tüm paydaşların gerçek zamanlı iş birliği yapmasını sağlıyor. Böylece tasarım aşamasında hata payı minimuma iniyor, maliyetler daha iyi yönetiliyor ve süreçler hızlanıyor.
Peki BIM nasıl çalışıyor?
Öncelikle, geleneksel 2D planlardan çok daha fazlasını sunduğunu söylemeliyiz. Üç boyutlu modelleme ile binalar henüz tasarım aşamasındayken dijital ortamda test edilebiliyor. Örneğin, bir gökdelen inşa edilmeden, rüzgâr yükleri, güneş ışığının etkisi ve bina içi enerji tüketimi gibi kritik unsurları analiz etmek mümkün. BIM ayrıca, 4D (zaman) ve 5D (maliyet) entegrasyonuyla proje sürecinin tüm yönlerini yönetmeye olanak tanıyor.
McKinsey & Company’nin raporuna göre, BIM kullanan projeler geleneksel yöntemlere kıyasla %20'ye kadar daha az maliyetle tamamlanabiliyor. Büyük inşaat firmaları, proje sürelerini kısaltmak ve maliyetleri düşürmek için BIM teknolojisini entegre etmeye hızla devam ediyor.
2. Yapay Zekâ ve Veri Analitiği: Geleceğin Akıllı Şantiyeleri
Yapay zekânın en önemli getirileri, proje yönetiminde tahminleme ve optimizasyon sağlaması. Büyük veri analitiği sayesinde inşaat projelerindeki maliyet tahminleri ve zaman planlamaları daha kesin hale geliyor. İnşaatta Yapay Zeka kitabımda yapay zekanın sektörel kullanımını yirmi yedi bölüm altında anlattım. Burada biraz daha öne çıktığını düşündüğüm üç konunun altını çizmek istiyorum.
Risk Analizi: Yapay zeka, geçmiş projelerden elde edilen verileri analiz ederek hangi işlerin gecikebileceğini tahmin edebilir. Böylece testi kırılmadan proaktif önlemler alabiliyoruz.
Makine Öğrenimi ile Tahminleme: Malzeme fiyat değişimleri, iş gücü verimliliği gibi unsurlar önceden tahmin edilerek bütçeleme süreçlerini iyileştirmek eskisinden daha kolay.
İş Güvenliği: Şantiyelerde kameralar tarafından toplanan veriler analiz edilerek iş kazalarının önüne geçmek mümkün.
MIT tarafından yapılan bir çalışmaya göre, yapay zeka destekli planlama sistemleri, uygulandığı projelerin %80’inde iş programlarının %30 oranında daha verimli kullanılmasını sağlıyor.
3. Nesnelerin İnterneti (IoT) ve Akıllı Sensörler: Veri Çağına Geçiş
Şantiyelerde kullanılan IoT cihazları, ekipmanların ve yapı elemanlarının anlık verilerini toplayarak, proje yöneticilerine proaktif karar alma imkânı sunuyor.
Akıllı Baretler ve Giyilebilir Cihazlar: İşçilerin sağlık durumlarını takip eden ve aşırı yorgunluk, susuzluk gibi riskleri tespit eden sistemler giderek yaygınlaşıyor.
Makine Takip Sistemleri: Ekskavatörlerin, vinçlerin ve diğer ağır makinelerin kullanım süresi ve bakım ihtiyaçları anlık olarak izlenebiliyor.
Akıllı Beton: İçerisine yerleştirilen sensörler sayesinde betonun dayanıklılığı, kuruma süresi ve sıcaklık değişimleri takip edilebiliyor.
PwC raporuna göre, IoT entegrasyonu sayesinde inşaat sektöründe operasyonel verimlilik %25 oranında artırılabiliyor.
4. Artırılmış Gerçeklik (AR) ve Sanal Gerçeklik (VR): Tasarım ve İnşaatın Buluşması
Artırılmış ve sanal gerçeklik teknolojileri, projelerin tasarım aşamasında detaylı görselleştirme yapılmasına imkân tanıyor. Bu sayede mimarlar ve mühendisler projelerini sahaya taşımadan önce dijital ortamda test edebiliyor.
Örnek Kullanım Senaryoları:
- Müşterilere tamamlanmamış bir binanın sanal turunu sunmak.
- Mimarlara, bina içinde yürüyormuş hissiyatı vererek tasarım hatalarını önceden görmek.
- İşçilerin karmaşık montaj işlemlerini görsel destekle daha hızlı öğrenmelerini sağlamak.
Sektörel kaynaklar, Londra’daki Heathrow Havalimanı’nın genişletme projesinde AR teknolojisi kullanılarak proje süresi %15 oranında kısaltıldığını belirtiyor.
5. Robotik ve 3D Baskı Teknolojileri: İnşaatta Otomasyon Devrimi
İnşaat projelerinde kullanılan robotlar, insan gücüne olan bağımlılığı azaltıyor. 3D yazıcılar ise prefabrik yapı elemanlarını basarak, şantiyelerde hem hız hem de maliyet avantajı sağlıyor.
Öne çıkan robotik sistemler şunlar:
Tuğla Ören Robotlar: Bir usta günde 200 tuğla örerken, robotik sistemler bu sayıyı 2000’e kadar çıkarabiliyor.
3D Baskılı Binalar: Çin’de 24 saat içinde 10 adet ev üreten bir sistem, geleneksel inşaata göre maliyeti %50 azalttı.
Otonom Şantiyeler: Robotik ekskavatörler ve buldozerler, insan müdahalesi olmadan kazı ve dolgu yapabiliyor.
Teknoloji farklılaştıkça araçlarımız da yöntemlerimiz de değişti. Bir zamanlar DOS ekranına yazdığım basit bir komutla projenin plandan ne kadar saptığını gördüğümde yaşadığım duygu, bugün yapay zekâyla verileri analiz ederken hissettiğimden farklı değil: Her şeyin daha iyi olabileceği umudu. İnsanın, değişimi anlamlandırarak ilerleyebileceği inancı. Artık elimizde hesap cetvelleri yok, ama kafamızın içindeki o soru hala değişmedi: Daha iyisi mümkün mü?
Evet...
Çünkü, en güzel günlerimiz, “henüz kodlanmamış” olanlar.
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
12 Haziran 2025
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 85 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wielton, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 2.100 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
