Erken Yüklenici Katılımı (EYK), tasarımın henüz kesinleşmediği büyük veya karmaşık projeler için tasarlanmış iki aşamalı bir ihale modeli... Müşterilerin maliyet, takvim ve inşa edilebilirlik çıktılarını iyileştirmek için projenin erken aşamalarında yüklenicilerin uzmanlığına erişmelerini sağlIyor. Süreç, yüklenicilerin fiyat üzerinden değil; yetenek, deneyim, finansal kapasite ve önerilen ekip üzerinden değerlendirildiği bir İlgi Beyanı (EOI) aşamasıyla başlıyor... Kısa listeye kalan istekliler ayrıntılı teklifler, programlar ve birim fiyatlar sunarak Teklif İsteme (RFP) aşamasına geçiyorlar. Seçilen yüklenici daha sonra müşteri ve tasarım ekibiyle iş birliği yapmak üzere bir ücret karşılığında görevlendiriliyor. Birlikte projenin kapsamını, tasarımını, yöntemlerini ve maliyet tahminlerini geliştiriyorlar. Bu model, tasarım ve dokümantasyonun erken işlerle örtüşmesine olanak tanıyarak zaman kazandırıyor ve yüklenicinin uzmanlığının inşa edilebilirlik ve değer mühendisliğini etkilemesini sağlıyor.

İnş. Y. Müh. Ari Zingillioğlu
ari@zincons.com
www.zincons.com

Küresel inşaat sektöründe ECI Proje Teslim modeli (Erken Yüklenici Katılımı: Early Contractor Involvement) ilk olarak 1976 yılında araştırılmaya başlanmış ve 1990'lar boyunca yapılan araştırmalar, bu modelin kullanılmasıyla proje sürelerinin yaklaşık %10, maliyetlerin ise yaklaşık %7 oranında azaltılabileceğini göstermiştir. Birleşik Krallık inşaat sektöründeki yapısal sorunları inceleyen 1994 Latham Raporu, ECI'nin daha yaygın olarak benimsenmesini önermiş ve 2000'li yılların başında bu modelin kullanımı giderek artmıştır.

İlk yıllarda ECI hizmetleri genellikle ücretsiz olarak sunuluyordu, ancak bu yaklaşım, uzmanlıklarının değerinin yeterince takdir edilmediğini düşünen müteahhitler için tatmin edici değildi. 2005 yılına gelindiğinde, çoğu ECI anlaşması ücretli hale gelmişti. Bu değişiklik, müteahhitlerin daha önce ücretsiz ECI projelerinin inşaat aşamasına geçememesi durumunda tazminat talep etmelerinden dolayı ortaya çıkan anlaşmazlıkları da azalttı.

ECI seçeneği, Aralık 2015'te yaygın olarak kullanılan NEC Mühendislik ve İnşaat Sözleşmesi paketine dahil edildi. Bu model, 2000'li yılların başından beri Yeni Zelanda'da da benimsenmiştir ve Avustralya'da aktif olarak kullanılmaktadır.

1. Giriş: Tam Kapsamlı Sözleşmeden Önce İnşaata Başlamak
Tam kapsamlı bir sözleşme kesinleşmeden inşaata başlamanın risklerini azaltmak için taraflar çeşitli ön düzenlemeleri benimseyebilirler. İdeal olan, tüm şartlar üzerinde anlaşılana ve işin tüm kapsamını içeren detaylı bir sözleşme imzalanana kadar hiçbir inşaat faaliyetinin başlamamasıdır.

Ancak pratikte, ticari baskılar ve takvim gereklilikleri tarafları genellikle erken başlamaya zorlar; zira erken başlangıcın avantajlı olabileceği kabul edilir. İlgili riskleri yönetmek için Ön Şartlar veya Bozucu Şartlar, İşe Başlama Bildirimleri ve Erken İşler Anlaşmaları gibi çeşitli mekanizmalar mevcuttur.

2. Erken Başlangıç için Sözleşmesel Mekanizmalar
2.1 Ön Şartlar / Bozucu Şartlar (Conditions Precedent / Subsequent)
Ön Şartlar (Geciktirici Şartlar), sözleşme şartları üzerinde anlaşmaya varıldığı, ancak henüz yürürlüğe girmediği durumlarda uygulanır. Bunlar, yükümlülüklerin bağlayıcı hale gelmesi için yerine getirilmesi gereken koşullardır. Eğer yerine getirilmezse, sözleşme yürürlüğe girmez. Bozucu Şartlar (Conditions Subsequent) ise yine üzerinde anlaşılmış sözleşmelerde uygulanır, ancak sözleşme imzalandığı anda bağlayıcı hale gelir. Belirtilen şartlar daha sonra yerine getirilmezse sözleşme feshedilir.

EPC (Mühendislik, Tedarik, Yapım) sözleşmelerinde yaygın bir Ön Şart, finansal kapanıştır; yükleniciler, proje finansmanı güvence altına alınmadan büyük yükümlülükler altına girmek istemezler. Taraflar genellikle bazı şartların derhal bağlayıcı olmasını isterken, tam operasyonun Ön Şartların sağlanmasına bağlı olmasını tercih edebileceğinden, sözleşmeler sınırlı yükümlülüklerin önce yürürlüğe gireceği şekilde hazırlanabilir.

İmza anında derhal yürürlüğe giren maddeler "İlk Gün Maddeleri (Day One Clauses)" olarak bilinir. Bunlar genellikle sigorta, yasalara uyum, fesih ve teminat ile ilgili şartları içerir. Etkili olabilmeleri için bu koşulların sorumlulukları, süre sınırlarını, bildirim prosedürlerini, feragat seçeneklerini ve yerine getirilmeme sonuçlarını belirtecek şekilde net bir biçimde tanımlanması gerekir.

2.2 İşe Başlama Bildirimleri (Notices to Proceed - NTP)
İşe Başlama Bildirimi (NTP), İşveren'den yükleniciye, sözleşme kapsamındaki işlerin bir kısmına veya tamamına başlaması için yetki veren resmi bir iletişimdir. EPC gibi çok aşamalı sözleşmelerde, her aşama başlamadan önce bir NTP gerekebilir. NTP'nin verilmesi genellikle İşveren'in takdirindedir.

NTP tipik olarak şunları belirtir: (1) Yapılacak iş paketleri, (2) bunların tamamlanması için izin verilen süre ve (3) ilgili ödeme değeri. Sınırlı bir NTP işin bir kısmını etkinleştirirken, nihai bir NTP tam kapsamlı başlangıca yetki verir; bu genellikle avans teminat mektubunun teslimi gibi belirli şartlara bağlıdır. Taraflar ayrıca geciken veya verilmeyen NTP'lerin etkilerini de dikkate almalıdır, çünkü zamanlama sözleşme bedelini, takvimi ve kilit kilometre taşı tarihlerini doğrudan etkileyebilir.

2.3 Erken İşler Anlaşmaları (Early Works Agreements)
Erken İşler Anlaşması (EWA), tam sözleşme şartları halen müzakere halindeyken kullanılır. Genellikle bir yetkilendirme mektubu şeklinde olan bu ara düzenleme, yıkım, saha hazırlığı veya tasarım gibi ön işlerin erken başlamasına izin verir.

EWA, ödeme, sigorta, teminat, kalite, güvenlik ve zamanlamayı kapsayacak şekilde erken işleri düzenleyen şartları tanımlamalıdır. Tam sözleşmenin kesinleştirilmesini teşvik etmek için bir son geçerlilik tarihi içerebilir. Genellikle, tam sözleşme imzalandığında erken işlerin ana sözleşmeye dahil edileceğini ve tam sözleşmenin hiç kesinleşmemesi durumunda her iki tarafın sorumluluklarını (örneğin, paylaşılan proje verilerinin iadesi) ana hatlarıyla belirtir.

3. Teslim Modelleri ve İhale Bağlamı
Yeterli proje verisi toplandıktan sonra, proje profili mevcut ihale seçenekleriyle karşılaştırılarak en uygun model belirlenebilir. Bina ve İnşaat İhale Rehberi – İlkeler ve Seçenekler (Austroads & APCC, 2014) uyarınca, ön eleme ilk olarak finansman ihtiyaçlarını belirlemeli ve uygun teslim modellerini kısa listeye almalıdır.

Yaygın teslim modelleri şunlardır: Sadece İnşaat (Construct Only), Tasarla & Yap (D&C), Tasarla, Yap & Bakım (DCM), İttifak (Alliance), Kamu-Özel İşbirliği (PPP) ve Erken Yüklenici Katılımı (EYK). Her biri, müşteri ve yüklenici arasında farklı seviyelerde entegrasyon, iş birliği ve risk paylaşımı sunar.

4. Erken Yüklenici Katılımının (EYK) Tanımı ve Süreci
Erken Yüklenici Katılımı (EYK), tasarımın henüz kesinleşmediği büyük veya karmaşık projeler için tasarlanmış iki aşamalı bir ihale modelidir. Müşterilerin, maliyet, takvim ve inşa edilebilirlik çıktılarını iyileştirmek için projenin erken aşamalarında yüklenicilerin uzmanlığına erişmelerini sağlar.

Süreç, yüklenicilerin fiyat üzerinden değil; yetenek, deneyim, finansal kapasite ve önerilen ekip üzerinden değerlendirildiği bir İlgi Beyanı (EOI) aşamasıyla başlar. Kısa listeye kalan istekliler, ayrıntılı teklifler, programlar ve birim fiyatlar sunarak Teklif İsteme (RFP) aşamasına geçerler.

Seçilen yüklenici daha sonra müşteri ve tasarım ekibiyle iş birliği yapmak üzere bir ücret karşılığında görevlendirilir. Birlikte projenin kapsamını, tasarımını, yöntemlerini ve maliyet tahminlerini geliştirirler. Bu model, tasarım ve dokümantasyonun erken işlerle örtüşmesine olanak tanıyarak zaman kazandırır ve yüklenicinin uzmanlığının inşa edilebilirlik ve değer mühendisliğini etkilemesini sağlar.

5. EYK'nın Avantajları ve Uygulamaları
EYK özellikle şunlar için uygundur: Hızlandırma (fast-tracking) veya erken mobilizasyon gerektiren projeler; karmaşık teknik veya saha koşullarına sahip projeler; uzman yüklenici girdisi gerektiren durumlar; ve bütçe kontrolü ile değer yönetiminin kritik olduğu haller. Model, iş birliğini, şeffaflığı ve inovasyonu teşvik ederken, bilinçli tasarım ve erken risk tespiti yoluyla güvenliği ve verimliliği artırır.

6. Örnek Proje İncelemesi: Allianz Stadyumu, Sidney
Ekim 2018'de Infrastructure NSW (New South Wales Altyapı Projeler Birimi), Sidney Futbol Stadyumu'nun yerini alacak yeni bir stadyum planı başlattı. Proje iki aşamada teslim edilecekti:
1. Aşama – Yıkım ve 2. Aşama – İnşaat. Lendlease Firması, 42.500 kişilik stadyumu teslim etmek üzere başlangıçta bir EYK düzenlemesi kapsamında atandı.
İnşaatın 2019'da başlaması ve 2022'nin başlarında tamamlanması hedefleniyordu.

Ancak hükümet, Temmuz 2019'da Lendlease'in inşaat sözleşmesini feshetti, projeyi yeniden ihale etti ve Aralık 2019'da 735 milyon dolarlık sözleşmeyi John Holland'a verdi. Stadyum, 828 milyon Avustralya Doları (A$) nihai maliyetle 28 Ağustos 2022'de açıldı.

EYK süreci, malzeme israfını en aza indiren ve geleneksel yöntemlere kıyasla çelik kullanımını %40 azaltan yenilikçi modüler tekniklerin kullanılmasına olanak tanıdı. Stadyum LEED Gold sertifikası aldı ve 5.000 adet benzersiz şekilli çelik elemandan oluşan teknik açıdan gelişmiş, hafif bir çatıya sahip oldu.

Tasarım bütünlüğünü sağlamak için proje, iyi tanımlanmış bir tasarım çerçevesi ve kültürel uyum ile teknik yetkinliğe göre seçilen nitelikli bir yüklenicinin erken atanmasıyla başladı. Maliyet yönetimi, yönetsel hedefleri hizalayan teşvik yapılarıyla desteklenen bir Garantili Maksimum Fiyat (GMP) düzenlemesiyle sağlandı. NSW Hükümet Mimarı'nın gözetimi ve şeffaf, kamu odaklı yönetişim taahhüdü hesap verebilirliği güçlendirdi. Paylaşılan risk dağılımı iş birliğini teşvik ederken, tasarım yöneticilerinin sürekli katılımı proje bilgisini baştan sona korudu.

7. Önerilen Okumalar (Referanslar)
PIANC Çalışma Grubu 194 – Altyapı Projelerinde Erken Yüklenici Katılımı Çerçevesi
Viktorya Hükümet Mimarı (OVGA) – Bina ve Altyapı Tedariki – EYK Bölümü
Austroads (2014) – Proje Teslim Rehberi, Bölüm 2: Planlama ve Kontrol

Makalenin orijinal İngilizce versiyonu 7 Kasım 2025 tarihinde Ari Zingillioğlu tarafından Zincons web sitesinde yayınlanmıştır.
İngilizce Bağlantı Linki: Zincons Mesleki Makaleler: ECI Proje Teslim Modeli

Şantiye^® Dergisi ve Dijital Platformları
Daha iyi yapılar için...
19 Aralık 2025

Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE^®... 
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye^®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır... 
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...

BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR... 

İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye^®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 100 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...

Şantiye^® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor. 

Şantiye^®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın... 

Şantiye^®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Bentley Systems / Seequent, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prefabrik Yapı / Hekim Holding, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Urtim, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wielton, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.

ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 2.100 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.