RIBA Plan of Work 2020 ile PMBOK Guide, farklı mesleki disiplinlerden doğmuş olmalarına rağmen modern proje yönetimi literatüründe birbirini tamamlayan iki metodolojik yapı sunar. "RIBA Plan of Work 2020" yapılı çevrenin karmaşıklıklarını yönetmek için tasarlanmış ürün odaklı bir yaşam döngüsü modeli iken "PMBOK", sektör bağımsız süreç yönetimi ilkeleriyle proje yönetiminin evrensel metodolojisini sağlar. Proje yöneticisi için kritik olan, bu iki çerçeveyi bir karşıtlık içinde değil, birbirini tamamlayan bir bütün olarak konumlandırmaktır. En ileri düzey proje yönetişimi, RIBA’nın tasarım ve inşaat odaklı aşama yapısını PMBOK’un risk yönetimi, paydaş katılımı, tedarik yönetimi ve entegrasyon süreçleriyle destekleyen hibrit yaklaşımlardan oluşmaktadır. Bu bütünleşik yöntem, hem mimari kaliteyi hem de katı proje kontrol mekanizmalarını bir araya getirerek modern yapım projelerinde yüksek performanslı, sürdürülebilir, insan ve değerlilik odaklı sonuçlar ortaya koyar.

YAZAN: İnş. Y. Müh. Ari Zingillioğlu / ari@zincons.com

Royal Institute of British Architects (RIBA) Plan of Work 2020, modern yapı üretim sürecini stratejik tanımdan kullanım aşamasına kadar sistematik biçimde organize eden ve sektörde evrensel kabul gören bir proje teslim çerçevesidir. RIBA yaklaşımı, tasarım–üretim–işletme döngüsünü sekiz ardışık aşamada ele alarak tasarım kalitesini, hesap verebilirliği ve disiplinler arası koordinasyonu standartlaştırmayı amaçlar. Bu çerçeve, yalnızca Birleşik Krallık içinde değil, küresel inşaat sektörü uygulamalarının pek çoğunda da referans alınarak kullanılmıştır ve bu yönüyle uluslararası bir mesleki literatür haline gelmiştir.

RIBA Plan of Work 2020’nin başarısı, yalnızca mimarlık ve inşaat alanındaki kapsamlı bütünleşik yaklaşımından değil, aynı zamanda literatürdeki proje yönetimi prensipleriyle, özellikle de Project Management Institute (PMI) tarafından yayımlanan PMBOK^® Guide (6. Baskı) ile olan yüksek uyumundan kaynaklanmaktadır. PMBOK, sektör bağımsız beş süreç grubu (Başlatma, Planlama, Yürütme, İzleme & Kontrol, Kapatma) ve on bilgi alanı üzerine kurulu olması nedeniyle evrensel kabul gören bir metodolojik çerçevedir. Bu nedenle RIBA ve PMBOK’un karşılaştırılması, proje yönetimi disiplininde “uzmanlaşmış sektör standardı” ile “genel yönetim standardı”nın ilişkisinin değerlendirilmesi açısından önemli bir akademik tartışma sunar.

Bu akademik makale, RIBA’nun aşamalarının PMBOK süreç gruplarıyla nasıl eşleştiğini, hangi noktalarda ayrıştığını ve özellikle uygulama planı seçimi (execution plan selection) bağlamında proje yöneticileri için ne tür karar mekanizmaları gerektirdiğini ortaya koymayı amaçlar. Sonuç kısmında ise iki çerçevenin bütünleştirildiği hibrit bir model önerilmektedir.

RIBA Plan of Work 2020’nin Akademik Çerçevesi: Yapı Sektörü için Aşama-Kapılı (Stage-Gated) Model
RIBA Plan of Work 2020, yapı projelerini sekiz kritik aşamada tanımlar. Bu model, literatürde “aşama-kapılı” (stage-gated) süreç olarak adlandırılır. Her aşamanın sonunda çoğu zaman işveren onayını gerektiren bilgi değişim noktaları (Information Exchanges) yer alır. Bu noktalar, PMBOK terminolojisinde Kapsam Doğrulama, Teslimat Onayı, Performans Değerlendirmesi süreçlerine karşılık gelir.

Aşamaların Ayrıntılı Yapısı
Aşama 0 – Stratejik Tanım: Projenin gerekliliğinin değerlendirilmesi, iş gerekçesi (business case), stratejik hedefler, fizibilite analizleri.
Aşama 1 – Hazırlık ve Program: İşveren gereksinimlerinin (Employer’s Requirements) oluşturulması, Proje Programı, Proje Yürütme Planının (Project Execution Plan) ilk versiyonu.
Aşama 2 – Kavramsal Tasarım: Tasarım kavramı, performans hedefleri, fonksiyonel gereksinimler, sürdürülebilirlik kriterleri.
Aşama 3 – Mekânsal Koordinasyon: Disiplinler arası tasarım entegrasyonu, BIM koordinasyonu.
Aşama 4 – Teknik Tasarım: Detaylı tasarım, teknik şartnameler, ihale dokümanları.
Aşama 5 – İmalat ve İnşaat: Saha yürütme, imalat planlaması, kalite güvencesi.
Aşama 6 – Teslim: Devreye alma, kabul testleri, işveren devri.
Aşama 7 – Kullanım: İşletme, bakım, performans değerlendirmesi, yaşam döngüsü yönetimi.

Her aşama, PMBOK’un Entegrasyon Yönetimi içinde tanımladığı geliştirilmiş proje yönetimi planına paralel olarak ilerlemeli detaylandırma mantığına dayanır.

PMBOK^®Guide’ın Metodolojik Çerçevesi
Süreç Grupları ve Bilgi Alanları
PMBOK’un beş süreç grubu, proje yaşam döngüsünü planlama ve yürütme odaklı bir yapıda tanımlar:
- Başlatma (Initiating)
- Planlama (Planning);
- Yürütme (Executing)
- İzleme & Kontrol (Monitoring and Controlling)
- Kapatma (Closing)

Bu süreç grupları, 10 bilgi alanı ile birlikte ITTO (Input–Tools & Techniques–Outputs) sistematiğini kullanarak her süreci ayrıntılı biçimde tanımlar. PMBOK’un bilgi alanları, RIBA ile karşılaştırıldığında özellikle şu noktalarda çerçeve oluşturur:
- Kapsam Yönetimi
- Zaman Çizelgesi Yönetimi
- Maliyet Yönetimi
- Kalite Yönetimi
- Kaynak Yönetimi
- İletişim Yönetimi
- Risk Yönetimi;
- Tedarik Yönetimi;
- Paydaş Yönetimi;
- Entegrasyon Yönetimi

RIBA aşamaları, bu bilgi alanlarının birçoğunu tasarım ve inşaat bağlamında somutlaştıran pratik çıktılara dönüştürür.

RIBA Plan of Work 2020 ile PMBOK^® Arasındaki Yapısal ve Kavramsal Eşleşmeler
Aşamalı Geliştirme (Progressive Elaboration)
Hem RIBA hem PMBOK, proje bilgilerinin zaman içinde netleşeceğini kabul eder. Bu yaklaşım, PMBOK’un “rolling wave planning” olarak tanımladığı ilerlemeli planlama yaklaşımıyla doğrudan paraleldir.

Aşama-Kapılı Yapılar ve Kontrol Noktaları
RIBA’nın Information Exchange (bilgi akışı ve paylaşımı) dokümanları, PMBOK’un:
- Kapsam Doğrulama (Validate Scope),
- Kalite Kontrol (Control Quality),
- Geçiş Kapanışları (Phase Gate Reviews) mekanizmalarına akademik düzeyde denk düşer.

Tasarım Odaklı ve Süreç Odaklı Yapıların Etkileşimi
- RIBA ürün odaklıdır (asset-based).
- PMBOK süreç odaklıdır (process-based).
Bu nedenle, PMBOK’un süreç yönetimi mekanizmaları RIBA aşamalarının içinde doğal bir alt yapı oluşturur.

Yaşam Döngüsü Yaklaşımı
RIBA, yapılı çevre için bir yaşam döngüsü sunarken; PMBOK daha genel bir proje yaşam döngüsü yaklaşımı sağlar. RIBA’nın 7. Aşaması (Kullanım), PMBOK’un operasyonel sürece geçiş (transition to operations) kavramıyla ilişkilidir.

Uygulama Planı Seçimi: RIBA mı PMBOK mu?
Proje yönetimi literatüründe uygulama planı seçimi, proje yönetişim yapısının belirlenmesinde kritik bir karardır. Bu karar aşağıdaki faktörlere göre şekillenir:
Proje Türü ve Nihai Çıktı
- Fiziksel bir varlığın tasarlanıp inşa edildiği projelerde RIBA baskın modeldir.
- Ürün geliştirme, süreç dönüşümü veya hizmet projelerinde PMBOK uygun görülür.

Kısıtların Dominant Olduğu Projeler
Eğer bütçe ve süre kısıtları projeyi belirliyorsa PMBOK’un süreç kontrol mekanizmaları daha etkin olur.

Belirsizlik Seviyesi ve Proje Karmaşıklığı
Kavramsal belirsizliği yüksek projelerde RIBA’nın tasarım odaklı ilerlemeli geliştirme aşamaları daha avantaj sağlar.

Sözleşme Türü ve Proje Teslim Modeli
DB, EPC, EPCM gibi modellerde her iki çerçeve farklı rol oynayabilir.

Hibrit Bir Yönetişim Modeli: RIBA + PMBOK Entegrasyonu
Modern proje yönetimi pratiklerinde en etkili yaklaşım, bu iki çerçevenin entegrasyonudur.

Hibrit modelin temel prensipleri:
1. RIBA makro seviye proje yaşam döngüsü olarak kullanılır.
2. PMBOK’un bilgi alanları ve ITTO araçları mikro süreç yönetiminde uygulanır.
3. RIBA’nın tasarım doğrulama kapıları, PMBOK’un kontrol süreçleriyle desteklenir.
4. Tedarik stratejisi PMBOK’un tedarik yönetimi süreciyle hizalanır.
5. BIM süreçleri, PMBOK’un Entegrasyon Yönetimi sistemine dahil edilir.

Sonuç olarak ortaya çıkan yapı, hem tasarım kalitesini hem de proje kontrolünü garanti altına alan çok katmanlı bir yönetim modeli olur.

RIBA Plan of Work 2020 ile PMBOK Guide, farklı mesleki disiplinlerden doğmuş olmalarına rağmen, modern proje yönetimi literatüründe birbirini tamamlayan iki metodolojik yapı sunar. RIBA, yapılı çevrenin karmaşıklıklarını yönetmek için tasarlanmış ürün odaklı bir yaşam döngüsü modeli iken; PMBOK, sektör bağımsız süreç yönetimi ilkeleriyle proje yönetiminin evrensel metodolojisini sağlar. Proje yöneticisi için kritik olan, bu iki çerçeveyi bir karşıtlık içinde değil, birbirini tamamlayan bir bütün olarak konumlandırmaktır.

En ileri düzey proje yönetişimi, RIBA’nın tasarım ve inşaat odaklı aşama yapısını PMBOK’un risk yönetimi, paydaş katılımı, tedarik yönetimi ve entegrasyon süreçleriyle destekleyen hibrit yaklaşımlardan oluşmaktadır. Bu bütünleşik yöntem, hem mimari kaliteyi hem de katı proje kontrol mekanizmalarını bir araya getirerek modern yapım projelerinde yüksek performanslı, sürdürülebilir, insan ve değerlilik odaklı sonuçlar ortaya koyar.

Makalenin orijinal İngilizce versiyonu: https://www.zincons.com/post/beyond-the-stages-selecting-an-execution-plan-within-the-riba-plan-of-work-2020-and-its-correlation

Ek okuma: RIBA Plan of Work 2020 klavuzu: https://www.riba.org/media/syneeeto/2020ribaplanofworkoverviewpdf.pdf

ŞANTİYE^®
Daha iyi yapılar için...
16 Kasım 2025

Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE^®... 
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye^®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır... 
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...

BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR... 

İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye^®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 100 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...

Şantiye^® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor. 

Şantiye^®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın... 

Şantiye^®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Bentley Systems / Seequent, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, Nexans, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prefabrik Yapı / Hekim Holding, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wielton, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.

ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 2.100 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.