Günümüzde kentleşme sonucunda ortaya çıkan yapısal yüzeyler, çevre açısından çeşitli olumsuz etkileri beraberinde getirmektedir. Yeşil çatı sistemleri ortaya çıkan sorunların giderilmesi açısından önemli çözümlerden biri olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle dünyada çeşitli ülkelerde kentsel yeşil çatı politikaları uygulanmaktadır. Bu sayede yeşil çatı sistemlerinin teşvik edilerek toplum düzeyinde farkındalığın arttırılması hedeflenmektedir. Ülkemizde son yıllarda yeşil çatı sistemleri uygulamalarında belirgin bir artış görülmekle birlikte, henüz bir politika yaklaşımı mevcut değildir. Gerçekleştirilen uygulamalar genellikle yeni yapılan bina inşaatlarında görülmekte ve bu sistemlerinuygun politikalar yardımıyla son yıllarda ülkemizde yaşanan kentsel dönüşüm sürecine dahil edilmesi önemli bir fırsat olarak değerlendirilmektedir. Politikaların hayata geçirilebilmesi içinse öncelikle toplumun bilgilendirilmesi ve bu sistemlere olan bakış açısının geliştirilmesi sağlanmalıdır.
Bu çalışma kapsamında, yeşil çatı sistemlerinin toplumsal farkındalık düzeyi açısından değerlendirilmesini amaçlayan anket çalışmasının sonuçları sunulmuştur. Çalışmada elde edilen sonuçlar yardımıyla yeşil çatı kavramının toplum düzeyindeki tanınırlığı ve sosyal etkileri değerlendirilmiştir.
Yrd. Doç.Dr. Mert EKŞİ, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Teknikleri Ana bilim Dalı
Nisa ÇİZMECİOĞLU, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü
1.GİRİŞ
Günümüzde sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmeler nedeniyle, kentler insanların temel yaşam alanı haline gelmektedir. Bunun sonucu olarak ise kentleşme ve etkileri önemli bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Birleşmiş Milletler 2016 yılı verilerine göre [1] günümüzde dünya nüfusunun yarısı kentlerde yaşamaktadır ve 2030 yılına kadar bu oranın %60’a ulaşması beklenmektedir. Kentleşmenin geldiği boyut ve iklim değişikliğinin etkileri, büyük oranda yapısal alanlarla kaplı kentsel alanlarda yüzeysel akış [2,3], kentsel ısı adası etkisi [4,5] ve canlı çeşitliliğinin azalması [6,7] gibi başlıca sorunları beraberinde getirmektedir.
Dünyadaki sürece benzer biçimde, kentleşme süreci ülkemiz ölçeğinde son yıllarda hız kazanmıştır.1927-2016 yıllarına ait Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) şehir (il ve ilçe merkezleri) ile köy ve belde nüfus verileri incelendiğinde [8], 1985 yılının şehir ve köy nüfusu açısından bir dönüm noktası olduğu görülmektedir. Bu yıldan günümüze kadar köy ve belde nüfusunda sürekli ve ciddi bir azalma gerçekleşmiş, şehirlerin nüfusu ise aynı oranda artmıştır. 2008 ve 2013 yıllarında kabul edilen iki yasa(5447 ve 6360) ile şehirlere katılan bazı bölgeler nedeniyle değerlerde belirgin artışlar görülmüştür.1927 yılında ülke nüfusunun %28’i şehirlerde yaşamaktayken, 2008 yılı itibariyle bu oran %70’inüzerine çıkmıştır. Bu etkinin en belirgin şekilde görüldüğü kentler, özellikle ülkemizin büyük şehirleridir. İstanbul’da da nüfus ve şehirleşme hızı, ülkemizdeki duruma paralel ve hatta dahakuvvetli biçimde devam etmektedir.
Kentleşmenin dünyada ve ülkemizde geldiği durum sonucunda, oluşan sorunların giderilmesi ya daazaltılması açısından açık yeşil alanlar dengeleyici bir etkiye [9] sahiptir. Kent ekosistemi içerisinde yapay yollarla oluşturulmuş bitki toplumları olarak tanımlayabileceğimiz yeşil çatı sistemleri ise,doğal bir ekosistemin hizmetlerini tam anlamıyla gerçekleştirmekte zorlanmaktadır. Bu nedenle, yeşilçatı sistemleri ise kentlerde yeşil alanları destekleyici bileşenler olarak sınıflandırılabilirler. Bukapsamda, yeşil çatı sistemleri kent ölçeğinde oluşan çeşitli sorunlar açısından düzenleyici bir rolüstlenmektedirler [10,11]. Var olan yapılaşma deseninde, yapılaşma sonucunda kaybedilmiş açıkalanların yapılar üzerinde yeniden oluşturulması ve bu alanların kent içerisinde ekolojik birer adım taşıolarak planlanmaları yeşil çatı sistemleri ile mümkün olabilmektedir. Bu tip planlamalarınyapılabilmesi için, öncelikle bir kentsel peyzaj politikası ya da kentsel yeşil çatı politikasının hayatageçirilmesi gerekmektedir.
Kentsel yeşil çatı politikaları, gelişen dünya şehirlerinde uygulamaya konulmuş olan ve yeşil çatı sistemlerinin kentlerde teşvik edilmesini öngören yenilikçi yaklaşımlardır. Bu tip politikaların hayata geçirilebilmesi için de öncelikle kentte yaşayan insanların bu konuda bilgilendirilmesi ve konuyla ilgili farkındalıklarının arttırılması gerekmektedir. Bu kapsamda, ülkemizde de uygulamaları yaygınlaşmakta olan yeşil çatı sistemlerinin özellikle büyük kentlerimizden başlayarak var olan yapılar üzerinde uygulanması, artan yapılaşma ve nüfus yoğunluğu sebebi ile oluşan sorunların giderilmesine getirilecek çözümlerden biri olarak görülmektedir.
Bu çalışmanın amacı yeşil çatı sistemlerinin toplum açısından algılanma biçiminin değerlendirilmesi ve bu sistemlerle ilgili bakış açısının geliştirilmesinin sağlanması olarak hedeflenmiştir. Toplumun konuyla ilgili bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılması, gelecekte geliştirilecek yeşil çatı politikaları için bir adım taşı oluşturacaktır.