Cendere Köprüsü hem askeri yol mühendisliği hem su mühendisliği hem de anıtsal mimarlık unsurlarını bir arada barındırıyor ve yaklaşık 1800 yıldır ayakta. Bu, “malzeme seçimi”, “işçilik” ve “statik hesapların” ne kadar doğru yapıldığını kanıtlıyor. Harç kullanılmadan, yalnızca taşların kilitlenmesiyle sağlam durması ise apayrı bir ustalık. Diğer taraftan Köprü’nün ayaklarının doğrudan kayaya oturtulması, Roma mühendislerinin geoteknik bilgiyi çok iyi kullandıklarını da gösteriyor. Yani Köprü sadece “iyi” değil, Roma mühendisliğinin en parlak örneklerinden de biri...
Cendere Köprüsü, Anadolu topraklarında, Roma döneminden günümüze sağlam şekilde ulaşmış en önemli tarihi köprülerden biri. Roma mimarisinin dikkat çekici bir anıtsal örneği. Kahta (Adıyaman) yakınlarında Kahta Çayı üzerinde yer alan Köprü, Roma İmparatoru Septimius Severus döneminde (193-211) inşa edilmiş. Roma lejyonlarının geçişini kolaylaştırmak ve Samsat ile Kommagene bölgesini bağlayan yolun devamlılığını sağlamak için yapılan Cendere Köprüsü’nün uzunluğu yaklaşık 120 metre, genişliği ise 7 metre civarında.
Kesme taştan yapılmış ve tek kemerli bir yapı. Kemer açıklığı yaklaşık 34 metre; bu, Roma dönemi taş köprüleri arasında oldukça dikkate değer bir ölçü. Köprünün girişlerinde dört anıtsal sütun varmış fakat bunlardan ancak ikisi günümüze ulaşmış. Bu sütunlardan ikisi imparator ve eşine, ikisi de iki oğluna adanmış. Oğullardan biri, diğerini öldürttükten sonra, onun adına dikilen sütunu yıktırmış.
Yüzyıllar sonra bile kullanılabilir durumda olan Cendere Köprüsü’nün üzerinden bugün yaya olarak geçmek mümkün. Bir dönem araç geçişine de açık olan yapı, kemer tekniğinin ustaca uygulanması sayesinde yaklaşık 1800 yıldır ayakta duruyor.
Taşlar harç kullanılmadan birbirine oturtulmuş
Cendere Köprüsü’nde kullanılan mühendislik aslında Roma’nın taş köprü yapımındaki ustalığını göstermesi açısından oldukça özel. Köprü, yaklaşık 34 metrelik tek bir kemer açıklığı ile yapılmış. Roma köprülerinde genelde birden fazla kemer görülmesine rağmen Cendere’de tek gözlü tercih edilmesi cesur bir mühendislik kararı olarak değerlendiriliyor. Yapıyı estetik de kılan bu özelliği dışında Köprü tamamen yöredeki kesme bazalt ve kalker taş bloklarla inşa edilmiş olması. Taşlar hassas kesilerek, aralarında harç kullanılmadan “kilit taşı prensibi” ile birbirine oturtulmuş. Bu da yapının depremlere ve zamana dirençli olmasını sağlamış.
Bugünkü “temel mühendisliği” bilgisinin ilkel ama etkili bir karşılığı
Kemer, yükü yanlardaki ayaklara aktarıyor. Buradaki ayaklar doğrudan kayalık zemine oturtulmuş. Dolayısıyla su taşkınlarından ve zemin kaymalarından etkilenmiyor. Bu yöntem Roma mühendislerinin geoteknik bilgiyi çok iyi kullandığını da gösteriyor. Bugünkü “temel mühendisliği” bilgisinin ilkel ama etkili bir karşılığı. Yani sadece “iyi” değil, Roma mühendisliğinin en parlak örneklerinden de biri sayılabilir. Bugün bile birçok mühendislik fakültesinde Roma köprüleri, dayanıklılığın ve akılcı tasarımın örneği olarak anlatılıyor.
Yol ve su mühendisliği ile anıtsal mimarlık unsurlarını bir arada barındırıyor
Köprü’nün 7 metre genişliği, o dönemde iki askeri aracın (araba ya da atlı birlik) yan yana geçebileceği şekilde planlanmış. Bu da köprünün sadece geçiş değil, askeri lojistik açısından da tasarlandığının kanıtı. Roma mühendisleri, köprülerde en büyük tehdit olan sel baskınlarını düşünerek kemerin altını ve ayaklarını dar tutmuşlar. Böylece suyun akışı engellenmemiş ve köprü suyun basıncına karşı dirençli hale gelmiş. Cendere Köprüsü sadece işlevsel bir köprü değil, aynı zamanda bir zafer anıtı gibi de planlanmış. Girişteki sütunlar hem köprünün politik mesajını taşıyor hem de yapının mimarisine anıtsal bir değer katıyor. Kısaca Cendere Köprüsü hem askeri yol mühendisliği hem su mühendisliği hem de anıtsal mimarlık unsurlarını bir arada barındırıyor.
Yük kapasitesi bugünkü ağır vasıtalarla kıyaslanamaz ama dönem için fazlasıyla yeterliymiş. Modern köprüler onlarca tonluk tırları, yüksek hızda geçen araçları taşıyacak şekilde hesaplanıyor. Cendere Köprüsü bu tip ağır yük trafiğini karşılayamıyor ama yaya ve hafif araç geçişi için bugün bile güvenli.
Fotoğraflar: Adıyaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Altan Üren
ŞANTİYE®
Daha iyi yapılar için...
8 Ekim 2025
Türkiye'nin en ESKİ ve en çok ZİYARET EDİLEN şantiyesi: ŞANTİYE®...
İnşaata dair "KAYDADEĞER" ne varsa... 1988'den bu yana...
Şantiye®nin ürettiği, derlediği ve yayınladığı içeriklerde öncelik “KAMUSAL YARAR”dır...
Ve yayınlanan içeriğin “ÖZEL” olmasına özen gösterilir...
BASILI DERGİ + E-DERGİ + SANTİYE.COM.TR + SOSYAL MEDYA + DİJİTAL PLATFORMLAR...
İnşaat sektörünün buluşma noktası Şantiye®, “Güven”i temsil eden “Basılı bir Yayın” olma özelliğinin yanı sıra yenilenen web sitesi, Turkcell Dergilik ve Türk Telekom E-Dergi gibi mobil uygulamalardaki varlığı, 42 bin E-Bülten abonesi ve 100 bin sosyal medya takipçisi-bağlantısıyla inşaat sektörünün en önemli iletişim platformlarından biri olmaya her ortamda devam ediyor... 1988'den bu yana...
Şantiye® ayrıca yapı sektörüne "Şantiye'nin Yıldızı Ödülü", "Yılın Yeşil Yapı Malzemesi / Teknolojisi Ödülü" ve "Şantiyeden Kareler Fotoğraf Yarışması" gibi farklı organizasyonlarla da katkı sunuyor.
Şantiye®nin son sayısı da dahil 1988 yılından bugüne kadar yayınlanan TÜM SAYILARINA E-Dergi olarak göz atmak için lütfen tıklayın...
Şantiye®, başta ABONELERİ olmak üzere 2020-2025 yıllarında ilan veren firmalar ABS Yapı, Akyapı, Alumil, Anadolu Motor (Honda), Alkur, Ak-İzo, Altensis, Arbiogaz, Aremas, Arfen, Artus, Assan Panel, Asteknik, Atos, Batıçim, Baumit, Bentley Systems / Seequent, Betek, Betonblock, Borusan CAT, Bosch Termoteknik, Bostik, BTM, Buderus, Bureau Veritas, Chryso, Çimsa, Çuhadaroğlu, Çukurova Isı, Deutsche Messe, Duyar Vana, DYO, Efectis ERA, Ekomaxi, Elkon, Emülzer, Eryap, Filli Boya, Fixa, Fullboard, Form Endüstri Ürünleri, Form Endüstri Tesisleri, Form MHI (Mitsubishi Heavy Industries) Klima, Garanti Leasing, GF Hakan Plastik, Gökçe Brülör, Grundfos, Hannover Fairs, Hilti, IQ Alüminyum (by Deceuninck), İNKA, İntek, İpragaz, İstanbul Teknik, İzocam, İzoser, Kalekim, Knauf, Knauf Insulation, Komatsu, Köster, Kuzu Grup, LG, Marubeni, Masdaf, Master Builders Solutions, MBI Braas, Meiller Kipper (Doğuş Otomotiv), Messe Frankfurt, Messe München/Agora Tur., Mekon, Mitsubishi Chemical, Molecor, Nalburdayim.com, NETCAD, Nexans, ODE, Ökotek, Özler Kalıp, Özpor, Panasonic, PERI, Pimakina, Polyfibers, Polyfin, Prefabrik Yapı / Hekim Holding, Prometeon, Ravago, Rehau, Saint Gobain Türkiye, Samsung, Saray Alüminyum, Schüco, Selena (Tytan), Sentez Mekanik, Serge Ferrari, Shell, Siemens, Sistem İnşaat, Soudal, Sika, Şişecam, Temsa, TMS, Tekno Yapı, Türk Ytong, Tremco illbruck, Vaillant, Vekon, Viessmann, Wermut, Wielton, Wilo, Winsa, XCMG, Xylem ve ZF'nin değerli katkılarıyla hazırlanmaktadır.
ABONE OLMAK İÇİN
Bir yıllık abonelik bedelimiz olan 2.100 TL (6 Sayı, KDV Dahil)'yi TR70 0001 0008 5291 9602 1550 01 IBAN no’lu hesabımıza (Ekosistem Medya) yatırıp; ardından dekontu, açık adresinizi ve fatura bilgilerinizi (şahıs ise TC kimlik no; firma ise vergi dairesi-numarası) santiye@santiye.com.tr adresine e-posta veya 0532 516 03 29 no’lu telefona WhatsApp / SMS aracılığıyla ulaştırabilirsiniz.
